رسیدگی به مستمندان...

درباره احسان امام باقر علیه السلام به نیازمندان گفته شده است، هرگز شنیده نشد که نیازمندی، نیازش را به آن حضرت اظهار کند یا به گونه ای حضرت از آن اطلاع پیدا کنند، ولی در جهت برطرف ساختن آن کاری نکنند. یکی از توصیه های مهم حضرت به اطرافیان این بود که وقتی نیازمندی به شما رو آورد، یا شما خواستید او را صدا بزنید، او را با بهترین نام ها و لقب ها صدا کنید و خود نیز همیشه چنین می کردند. امام صادق علیه السلام فرموند: هرچند پدرم نسبت به دیگر خویشاوندان، از نظر مالی در سطح پایین تری قرار داشتند، اما این برنامه را داشتند که همیشه در روزهای جمعه، به فقیران و نیازمندان انفاق می کردند. در حدیث دیگر، امام صادق علیه السلام فرمودند: «در یکی از روزها، به حضور پدرم رسیدم؛ دیدم آن حضرت، در میان نیازمندان، در حال تقسیم کردن مقداری پول و... است. آن روز، پدرم حدود هشت هزار درهم به فقیران کمک کرده و یازده نفر از برده ها را خریده و آزاد کردند.

وصیت‌هاى حضرت علی علیه السلام در آخرین لحظات به امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام...

وصیت‌هاى حضرت علی علیه السلام در آخرین لحظات به امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام:

بسم اللَّه الرحمن الرحیم؛

این آن چیزى است که على بن ابى طالب وصیت مى ‌کند. على به وحدانیت و یگانگى خدا شهادت مى ‌دهد، و اقرار مى ‌کند که محمد بنده و پیغمبر خداست، خدا او را فرستاد تا مردم را هدایت کند و دین خود را بر ادیان دیگر غالب گرداند ولو کافران کراهت داشته باشند. همانا نماز، عبادت، حیات و ممات من از خدا و براى خداست، شریکى براى او نیست من به این دستور امر شده ام و تسلیم خداوند هستم. اى پسرم حسن! تو و همه فرزندان و اهل بیتم و هر کس را که این نامه به او برسد به امور زیر توصیه و سفارش مى ‌کنم:

 هرگز تقواى الهى را از یاد نبرید، کوشش کنید تا دم مرگ بر دین خدا باقى بمانید.

همه با هم به ریسمان خدا چنگ بزنید و بر اساس ایمان به خدا متحد باشید و از هم جدا نشوید، همانا از پیغمبر خدا شنیدم که مى ‌فرمود: اصلاحِ میان مردم از نماز و روزه دائم افضل است و چیزى که دین را محو و نابود مى‌کند فساد و اختلاف است ولاحَولَ ولاقُوَّة إلّابِاللَّهِ العلیّ العظیم.

«ارحام و خویشاوندان» را از یاد نبرید، صله رحم کنید که صله رحم حساب انسان را نزد خدا آسان مى‌کند.

خدا را، خدا را! درباره «یتیمان»، مبادا گرسنه و بى ‌سرپرست بمانند.

خدا را، خدا را! درباره «همسایگان» خوش‌رفتارى کنید، پیغمبر آن قدر در مورد همسایه سفارش کرد که ما گمان کردیم مى ‌خواهد آن‌ها را در ارث شریک کند.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «قرآن»، نکند دیگران در عمل به قرآن بر شما پیشى گیرند!

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «نماز» چرا که نماز ستون دین شماست.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «کعبه» خانه پروردگارتان، مبادا حج تعطیل شود که اگر کعبه خالى بماند و حج متروک شود مهلت داده نخواهید شد و مغلوب دشمنان خواهید شد.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره ماه «رمضان» که روزه آن ماه سپرى است براى آتش جهنم.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «جهاد در راه خدا» از مال و جان خود در این راه کوتاهى نکنید.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «زکات مال» که زکات، آتشِ خشمِ الهى را خاموش مى ‌کند.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «امت پیامبرتان» مبادا مورد ستم قرار گیرند.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «صحابه و یاران پیغمبرتان» زیرا رسول خدا درباره آنان سفارش کرده است.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «فقرا و تهیدستان» آن‌ها را در زندگى خود شریک کنید.

از خدا بترسید، از خدا بترسید! درباره «بردگان و کنیزان» که آخرین سفارش پیامبر صلی الله علیه و آله درباره این‌ها بود. على علیه السلام مجدداً سفارش نماز را کرد و فرمود: کارى که رضاى خدا در آن است در انجام آن بکوشید.

با مردم به خوشى و نیکى رفتار کنید همان طورى که قرآن دستور داده است و به ملامت مردم ترتیب اثر ندهید.

امر به معروف و نهى از منکر را ترک نکنید، نتیجه ترک آن این است که بدان و ناپاکان بر شما مسلط خواهند شد و به شما ستم خواهند کرد، آن گاه هر چه نیکان شما دعا کنند دعاى آن‌ها مستجاب نخواهد شد.

بر شما باد که بر روابط دوستانه میان خود بیافزایید، به یکدیگر نیکى کنید از کناره‌ گیرى از یکدیگر و قطع ارتباط و تفرقه و تشتت بپرهیزید.

کارهاى خیر را به مدد یکدیگر و اجتماعاً انجام دهید و از همکارى در مورد گناهان و چیزهایى که موجب کدورت و دشمنى مى‌شود بپرهیزید:

«تعاونوا على البرّ والتقوى...».

از خدا بترسید که کیفر خدا شدید است: «واتقوااللَّهَ إنّ اللَّهَ شَدیدُالعِقاب».

خداوند نگهدار شما خاندان باشد و حقوق پیغمبرش را در حق شما حفظ فرماید، اکنون با شما وداع مى ‌کنم و شما را به خداى بزرگ مى‌سپارم و سلام و رحمتش را بر شما مى‌‌خوانم. در آخر این وصیت در کافى آمده است که پس از پایان وصیت حضرت پیوسته مى‌گفت: «لاإله إلاّاللَّه» تا وقتى که روح مقدسش به ملکوت اعلى پیوست.

در نهج البلاغه است که در پایان وصیت، امام علیه السلام فرزندان خود را مخاطب ساخت و به آن‌ها فرمود: «یا بنی عَبدُالمطّلب لایَلفِینَّکُم تَخُوضونَ دِماءَ المُسلمینَ خُوضاً تَقولون. قُتِلَ أمیرُالمؤمنین! ألا لایَقْتُلُنَّ بی إلاّ قاتلی، اُنظروا إذا اَنا مُتُّ مِن ضَربَتِهِ هذهِ فَاضربوهُ ضَربَةً، لایُمثَّل بالرَّجُلِ فإنّی سَمِعتُ رَسولَ اللَّه صلی الله علیه و آله یَقول. إیّاکُم والمُثلة ولو بِالکلْبِ العَقور؛ اى فرزندان عبدالمطلب! نیابم شما را که در خون مسلمانان فروروید و دست به کشتار بزنید به بهانه این که بگویید امیرالمؤمنین کشته شده و بدانید که در برابر من جز کشنده من کسى نباید کشته شود، نگاه کنید چون من از ضربت او از دنیا رفتم به او یک ضربت بزنید و او را مُثله نکنید که من از رسول خدا شنیدم که مى فرمود: "از مُثله‌کردن بپرهیزید اگر چه به سگ گزنده و هار باشد"».

نان دادن، کــار مردان اســت...

توصیه‌های زیادی درباره انفاق از بزگان دین شده است که به صورتی که خود حضرت حق انفاق یک درهم در راه خویش را مانند دانه‌ای می‌خواند که با کِشته شدن، به هفت خوشه و هر خوشه به صد دانه تبدیل می‌شود:"مثل الّذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله کمثل حبّة أنبتت سبع سنابل فی کلّ سنبلة مائة حبّةٍ".(سوره‌‌ بقره، آیه‌‌ 261) سپس این هفتصد را دو برابر می‌کند که: "والله یضاعف لمن یشاء"(سوره‌‌ بقره، آیه‌‌ 261) و با بیان وسعت فضل و گستره‌ی‌ علم خدا، راه را برای هزاران برابر دیگر نیز، باز می‌گذارد: "والله واسع علیمٌ."(سوره‌‌ بقره، آیه‌‌ 261) از سوی دیگر حضرات معصومین احادیث و روایات متعددی برای این موضوع دارند در روایتى از امام باقر ع می ‏خوانیم: محبوبترین اعمال نزد خدا این است که قلب مؤمن نیازمندى را مسرور کند، به اینکه او را سیر کرده، یا بدهى او را ادا کند.
 در حدیثى از رسول اللَّه ص آمده است: از ایمان حسن خلق و اطعام طعام و ریختن خون (قربانى کردن در راه خدا) است در حدیث دیگرى از امام صادق ع آمده است که فرمود: من چیزى را معادل دیدار مؤمن نمی‏بینم، جز اطعام کردن او، و هر کس مؤمنى را اطعام کند بر خدا است که او را از طعام جنت اطعام نماید در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم ص آمده است که مردى مهار مرکب حضرت را گرفت و عرض کرد اى رسول خدا! چه عملى از همه اعمال برتر است؟ فرمود: غذا دادن به مردم و خوش زبان بودن و سرانجام در حدیثى از رسول خدا ص میخوانیم: کسى که خانواده‏‌اى از مسلمین را یک شبانه روز پذیرایى کند خداوند گناهانش را می‌بخشد

خواجه عبدالله انصاری در عبارتی بسیار زیبا درباره انفاق اینگونه می‌گوید:
 بدانکه، نماز زیاده خواندن،
 کار پیرزنان است و روزه فــزون داشتن،
صرفه ی نان است و حـــج نمودن،
تماشای جهان است اما نان دادن،
کــار مردان اســت...

علاوه بر مواردی که ذکر شد آثار انفاق در ماه مبارک رمضان به مراتب بالاتر و فزونی آن بیشتر است.  "موسسه خیریه  شفاگستر کوثر " به پیروی از مولا و مقتدای شیعیان همچون سنوات گذشته  با هدف این که همه بتوانند از یک افطاری یا وعده‌ای قضای هر چند ناچیز و ساده برخوردار باشند در صدد دریافت کمک های خیرین و رساندن به نیازمندان است.

جهت همراهی با شماره 09122531889 ارتباط بگیرد

منبع احادیث: تفسیر نمونه، ج‏27، ص: 88

رمضان ثواب افطار...

رسول خدا (ص) در بخشی از خطبه شعبانیه در فضیلت انفاق در راه خدا و اطعام و افطار روزه‌داران در ماه رمضان می‌فرمایند:

«أَیُّهَا النَّاسُ! مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ‌الله عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ؛ ای مردم کسی که در این ماه روزه‌دار مؤمنی را افطاری دهد، نزد خداوند ثواب آزاد کردن یک بنده و آمرزش نسبت به گناهان گذشته‌اش را دارد»

.

 

همچنین حضرت در پاسخ کسانی که به خاطر فقر و نداری و عدم توانایی بر اطعام روزه‌داران نگران بودند که از چنین پاداش‌هایی محروم باشند، فرمود: «اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ، اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء؛ از آتش جهنم پروا کنید ولو با افطاری دادن به مقدار یک خرما، از آتش جهنم بپرهیزید و لو با افطاری دادن به مقدار یک جرعه آب».

ماه رمضان؛ ماه انفاق...

ماه مبارک رمضان، ماه انفاق و کمک به نیازمندان است، هر چند دستگیری و رفع نیاز حاجتمندان اختصاص به این ماه شریف ندارد لکن ماه رمضان فرصت نیکو و مغتنمی است برای انفاق و کمک به تهیدستان. از نظر قرآن یکی از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی، دستگیری از نیازمندان و تهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می کند، ثروتمندان را نیز این گونه می آزماید. کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطر رضای پروردگار باشد دارای تاثیرات بی شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می شود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می گردد.

 ‏
    ‏«انفاق» از ماده «نفق» و در لغت به معنی گذشتن هر چیزی و از بین رفتن آن با تمام شدن آن چیز است و در اصطلاح، انفاق بیرون کردن مال از ملک و قرار دادن آن در ملک دیگری است که یا از طریق صدقه یا از طریق بخشیدن اموال خود در راه جهاد و دین و هر آنچه خدا به آن فرمان داده است، می باشد.‏
    خداوند متعال در قرآن کریم در وصف افراد متقی و پرهیزکار، می فرماید: «الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون؛ متقین کسانی هستند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز به پا می دارند و از آنچه که خدا به آنها روزی داده، انفاق می کنند»(بقره/3). مطابق این آیه شریفه، یکی از ویژگی های بارز متقین، آن است که از آنچه حق تعالی به آنها روزی داده است، در راه خدا انفاق می کنند. وجه ترتب انفاق بر اقامه نماز در آیه شریفه فوق آن است که حبّ مال و جاه و بخل، مانع از انفاق است و تنها نمازگزاران راستین هستند که جان خود را از این قیود رهانیده، قدرت انفاق دارند. خدای سبحان می فرماید: «إنّ الإنسان خلق هلوعاً إذا مسّه الشرّ جزوعاً و إذا مسّه الخیر منوعا إلاالمصلینً»(معارج/19-22). «هلوع» صفتی است که از مصدر «هلع» که به معنای شدت حرص است، اشتقاق یافته و به کسی گفته می شود که هنگام برخورد با ناملایمات بسیار جزع می کند و چون به خیری می رسد از انفاق به دیگران خودداری می کند. مطابق این آیه شریفه، نمازگزاران واقعی از گزند هلوع بودن، مصونند، از این رو به دنبال آیات فوق می فرماید: «و الذین فی اموالهم حق معلوم للسائل و المحروم»(معارج/24و25). بنابراین، اقامه نماز سهم موثری در بخل زدایی دارد.
    خداوند در سوره بقره آیه 274 به ستایش کسانی پرداخته که در شب و روز و نهان و آشکار انفاق می کنند: «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون؛ کسانی که دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند» و انفاق کنندگان را با عنوان «صادقون» یعنی راستگویان و مومنین راستین «المومنون حقاً»، توصیف نموده و انفاق در راه خدا را در کنار تلاوت آیات کتاب وحی و اقامة نماز، تجارتی بدون زیان و کسبی پرسود معرفی نموده است: «إنّ الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاه و انفقوا ممّا رزقناهم سرّاً و علانیه یرجونَ تجاره لن تبور؛ همانا کسانی که کتاب خدا را تلاوت می کنند، و نماز به پا داشته و از آنچه روزی آنان کردیم در پنهان و آشکار انفاق نموده اند، تجارتی را امید دارند که زیان و ضرری در آن نخواهد بود و هرگز کسادی ندارد»(فاطر/29).
    قرآن کریم آنچنان برای مسئله انفاق، ارزش و اهمیت قائل است که از آن با عنوان جهاد مالی تعبیر نموده: «لکن الرسول و الذین آمنوا معه جاهدوا باموالهم و انفسهم»(توبه/88) و خودداری از انفاق را با «هلاکت به دست خود» برابر می داند و می فرماید: «و انفقوا فی سبیل الله و لاتلقوا بایدیکم إلی التهلکه؛ از دارایی و اموال خود در راه خدا انفاق کنید و خود را با دست خود (به خاطر بخل از انفاق)، در هلاکت نیندازید»(بقره/195). همچنین قرآن مجید خودداری از انفاق را باعث خرابی آخرت و مساوی با کفر و ظلم می داند و اعلام می کند آنان که از انفاق، بخل می ورزند در قیامت دوست و شفیعی نخواهند داشت: «یا ایها الذین آمنوا انفقوا ممّا رزقناکم من قبل ان یاتی یوم لابیع فیه و لاخلّه و لاشفاعه؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، از آنچه روزی شما کرده ایم در راه خدا انفاق کنید پیش از آنکه قیامت برسد، قیامتی که برای اهل بخل از انفاق نه چیزی برای خرید هست و نه دوستی و نه شفیعی»(بقره/254).
    خداوند برای بیان ارزش انفاق از روش تمثیل استفاده کرده و با یک مثال جامع و دقیق، برکات و خیرات آن را به تصویر کشیده است: «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبّه انبتت سبع سنابل فی کلِّ سنبله مائه حبَّه والله یضاعف لمن یشاء والله واسع علیم»(بقره/261). قرآن در این آیه شریفه، دانه انفاق را چنین توصیف می کند که هفت خوشه از آن می روید که در هر خوشه یکصد دانه است و به این ترتیب هفتصد برابر اصل خود می گردد. در آیات بی شماری از قرآن کریم، خداوند به انفاق کنندگان بشارت می دهد که از انفاق کردن هراس نداشته باشند، چراکه خداوند، عمل آنها را نادیده نخواهد گرفت و به بهترین وجهی جبران خواهد کرد. خداوند در آیه 39 از سوره سبا: «و ما انْفَقْتُمْ منْ شَیءٍ فهو یخلفه و هو خیرُ الرازقین»، تضمین نموده است که اموال انفاق کنندگان را برکت و فزونی بخشد، به شرط آنکه انفاق آنها در راه خدا باشد، یعنی هدفی جز کسب رضایت حضرت حق نداشته باشند و خدای ناکرده به خاطر اغراض دنیوی و انگیزه های مادی انفاق نکرده باشند. ‏
    انفاق مفهوم وسیعی دارد که منحصر به مال نیست بلکه علم و هدایت و آبروی اجتماعی و سرمایه های مادی و معنوی را نیز شامل می شود. در آیات آغازین سوره بقره آمده است: «الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصَّلاةَ و ممّا رزقناهم ینفقون». این آیه همان گونه که بیان شد به صفات متقین اشاره دارد که آنها علاوه بر ارتباط نزدیک با خداوند، از طریق انفاق، ارتباط خود را با انسانهای دیگر نیز تحکم می بخشند. با توجه به این نکته که قرآن نمی گوید: «من اموالهم ینفقونم»، «از اموالشان انفاق می کنند» بلکه می گوید «ممّا رزقناهم؛ از آنچه به آنها روزی دادیم انفاق می کنند» می توان به این نتیجه رسید که انفاق، تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می شود. بنابراین از صفات مردم پرهیزگار این است که از هر آنچه دارند از جمله علم، عقل، دانش، نیروهای جسمانی و مقام و موقعیت اجتماعی خویش بدون انتظار پاداشی انفاق می کنند. چنین انسانی مالک اصلی را خدا می داند و انفاق را یک قانون عمومی در جهان آفرینش تلقی می کند که در آن، همه اجزای آفرینش در حال ایثار به یکدیگر هستند در نتیجه با رضایت کامل مواهب و نعمت های خداوند را در اختیار بندگانی قرار می دهد و از این طریق رضایت و خشنودی خداوند را برای خویش مهیا می سازد. امام صادق(ع) در حدیثی در تفسیر جمله «مما رزقناهم ینفقون» فرمودند: «ان معناه و مما علمناهم یبثتون»، مفهوم آن این است که از علوم و دانش هایی که به آنها تعلیم داده ایم نشر می دهند و به نیازمندان می آموزند. مفهوم این سخن آن نیست که انفاق مخصوص علم است بلکه چون غالباً نظرها در مسئله انفاق متوجه انفاق مالی است، امام صادق (ع) با ذکر این موضوع می خواهد گستردگی مفهوم انفاق را روشن سازد.‏
    بدون شک انفاق نیز مانند بسیاری از امور، مراتب و در جاتی دارد و هر نوع انفاقی را نمی توان انفاق ارزشمند تلقی کرد. از جمله شرایط انفاق این است که از قسمت های پاک و بهترین اموال انتخاب شود نه از اموالی که ارزش ناچیزی دارد، به طوری که حتی خود شخص نیز از پذیرفتن آن اکره دارد: یا ایها الذین امنوا انفقوا انفقوا من طیبات ماکسبتم و ممّا اخرجنا لکم من الارض و لایتممّوا الخبیث منه تنفقون ولستم باخذیه الاان تغمضوا فیه و اعلموا الله عتی حمید؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم، انفاق کنید و به سراغ قسمت های ناپاک برای انفاق نروید در حالی که خودتان حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و بدانید خداوند بی نیاز و شایسته ستایش است»(بقره/267). همچنین همراه با منت و آزار نباشد(بقره/264) و با خلوص نیت همراه باشد(بقره/265). ‏
    در روایتی از رسول اکرم (ص)آمده است: «هر شب منادی ندا سر می دهد: اللهم هَب للمُنْفِقِ خلفاً و هَبْ للمُمْسِکِ تلفاً؛ بار الها انفاق کنندگان را بیشتر عطا کن و اموال بخیلان را نابود ساز». امید است که در ماه مبارک رمضان بیش از هر زمان دیگر به یاد نیازمندان و رفع حاجت و نیاز آنها باشیم.

نویسنده: علی خانی

خدمت گزاری به مردم در شیوه سخن امام حسین (ع) ...

یکی از مهم‏ترین آموزه‏های قرآن و اهل بیت علیهم‏السلام خدمت به مردم و نیازمندان جامعه است. از دیدگاه مکتب حیاتبخش اهل بیت علیهم‏السلام خدمتگزاری به افراد جامعه، حدّ و مرزی ندارد و یک دین باور حقیقی در تمام صحنه‏ های زندگی با الهام از رهبران آسمانی خویش می‏کوشد تا باری را از دوش دیگران بردارد و خدمتی را به بشر ارائه کند؛ گر چه فرد مخدوم، هم کیش او نباشد، البته خدمت به اهل ایمان اهمیت ویژه‏ای دارد.

امام حسین علیه ‏السلام با تأکید بر این باور وحیانی می‏فرماید:

«اِعْلَمُوا اَنَّ حَوائِجَ النّاسِ اِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللّه‏ِ عَلَیکُمْ فَلاتَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلَ اِلی غَیْرِکُمْ؛1 بدانید نیازمندیهای مردم که [به شما مراجعه می‏کنند] از نعمتهای الهی است پس نعمتها را افسرده نسازید [یعنی مبادا با رنجاندن مردم نیازمند کفران نعمت کنید] که این وظیفه خدمت رسانی به دیگران محوّل خواهد شد.»

بزرگ رهبر جهان اسلام حضرت خاتم الانبیاء صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله در پیامی جهانی به پیروان خود چنین رهنمود می‏دهد:

«اَیُّما مُسْلِمٍ خَدَمَ قَوْما مِنَ الْمُسْلِمینَ اِلاّ اَعْطاهُ اللّه‏ُ مِثْلَ عَدَدِهِمْ خُدّاما فی الجنَّةِ؛2 هر مسلمانی که به گروهی از مسلمانان خدمت کند خداوند متعال به تعداد آنان، خدمتگزارانی را در بهشت به او عطا خواهد کرد.»

اساسا یکی از مهم‏ترین آرزو و درخواستهای ائمه اطهار علیهم‏السلام از خداوند متعال توفیق خدمتگزاری به مردم بوده است و آنان این خواسته ارزشمند خویش را در قالب دعاها و سخنان گهربار خویش ابراز می‏نمودند. امام سجاد علیه‏السلام در دعای مکارم الاخلاق با پروردگار متعال چنین نجوا می‏فرماید:

«وَاَجْرِ لِلنّاسِ عَلی یَدَیَّ الْخَیْرَ وَلاتَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ3؛ خداوندا! انجام کارهای خیر را برای مردم، به دست من اجرا کن و خدمات نیکم را با منّت گزاری ضایع مگردان.»

رفع نیاز حاجتمندان و کمک به ارباب رجوع، از نکات قابل توجهی است که در جوامع حدیثی و منابع فقهی بخشهای مستقلی برای آن منظور شده است. «قضاء حاجة المؤمن»، «خدمة المؤمن»، «الاهتمام بامور المسلمین»، «الطاف المؤمن و اکرامه» برخی از عناوین این ابواب است. در متن این گفتارهای سودمند، افزون بر ثوابهای اخروی خدمت رسانی، به نتایج پربار این خصلت خداپسندانه در دنیا نیز اشاره شده است. در یکی از همین روایات، حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام به خدمتگزاران راستین به مردم نوید می‏دهد:

«مَنْ نَفَّسَ کُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللّه‏ُ عَنْهُ کُرَبَ الدُّنْیا وَالاخِرَةِ4؛ هر کس اندوهی رااز دل یکی از اهل ایمان بزداید، خداوند متعال غصه‏های دنیا و آخرت او را از میان برداشته [مشکلاتش را حل خواهد نمود.]» بنابراین خدمت رسانی در جامعه اسلامی، بویژه از سوی کارگزاران و مسئولان و صاحبان قدرت و مال و متنفذان، امری لازم و ضروری است. و شایسته است که هر مسلمان وظیفه شناس و مسئولیت‏پذیر در هر پست و مقامی که باشد در امر خدمت رسانی همت نماید و تلاش خود را مضاعف گرداند.

• خاطر ناشاد را دلشاد کردن همّت است صید مرغان حرم کردن ندارد افتخار نان بریدن شیوه مردان والا نیست، نیست در زمان ناتوانی یاد یاران فخر نیست

• باغ آفت دیده را آباد کردن همت است طایری را از قفس آزاد کردن همت است نان برای نوع خود ایجاد کردن همت است روز قدرت از ضعیفی یاد کردن همت است

در این نوشتار سعی شده که عمل مقدس خدمت رسانی در سیره و سخن شاخص‏ترین الگوی خدمتگزاران، یعنی حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام بررسی شده و برخی از زیباترین رفتارها و گفتارهای آن خادم راستین امّت اسلام و جامعه بشری به خوانندگان بزرگوار عرضه شود؛ زیرا آن حضرت، پناه بی‏پناهان، دستگیر یتیمان و اسوه کامل خدمتگزاران است. حضرت مهدی علیه‏السلام در زیارت ناحیه مقدسه خطاب به آن بزرگوار می‏فرماید:

«کُنْتَ رَبیعَ الاَیْتامِ وَعِصْمَةَ الاَنامِ وَعِزَّ الاِسلامِ وَمَعْدِنَ الاَحْکامِ وَحَلیفَ الاَنْعامِ؛ [ای جدّ بزرگوار!] تو بهار یتیمان، حافظ وپناه مردم، مایه سرافرازی اسلام، کانون احکام و معارف الهی و هم پیمان بخشش و احسان بودی.»

آری امام حسین علیه‏السلام نمونه بارز خدمتگزاری و خدمت رسانی به مردم دردمند بود، او با اعمال و رفتار خویش نه تنها گرهی رااز زندگی گرفتاران باز می‏کرد بلکه چگونه خدمت کردن به دیگران را به علاقه‏مندان خویش و بشر دوستان عالم عملاً آموزش می‏داد.

آداب خدمت رسانی

در سیره امام حسین علیه‏السلام در زمینه خدمت رسانی نکات ظریفی وجود دارد که دقت بیشتر خادمان دلسوز را می‏طلبد. توجه به شخصیت و حیثیت افراد در امر خدمت رسانی از مهم‏ترین ویژگیهایی است که شایان توجه می‏باشد؛ چرا که اگر در ضمن اجرای نیکی و احسان و کمک به ارباب رجوع به عزّت نفس و آبروی افراد بی‏توجهی شود، نه تنها عمل خدمت رسانی نتیجه مثبت نخواهد داد بلکه مایه انزجار و نفرت نیز خواهد بود. دراین صورت امام حسین علیه‏السلام نمونه بارز خدمتگزاری و خدمت رسانی به مردم دردمند بود، او با اعمال و رفتار خویش نه تنها گرهی رااز زندگی گرفتاران باز می‏کرد بلکه چگونه خدمت کردن به دیگران را به علاقه‏مندان خویش و بشر دوستان عالم عملاً آموزش می‏داد.

شیرین‏ترین ثمره خدمت به تلخ‏ترین خاطره‏ها تبدیل خواهد شد؛ به همین جهت، حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام به این نکته لطیف توجه خاصی داشت و در مواجهه با نیازمندان این شیوه را رعایت می‏کرد. دو نمونه از رفتار آن حضرت را در این زمینه با هم می‏خوانیم:

1. روزی شخصی از انصار برای حلّ مشکل خود به پیشگاه آن بزرگوار آمد. او هنوز لب به سخن نگشوده بود که امام علیه‏السلام از چهره نگران و سیمای گرفته او، دردها و رنجهای درونی‏اش را دریافت و به وی فرمود:

«یا اَخَا الاَنصار صُنْ وَجْهَکَ عَنْ بِذْلَةِ الْمَسْأَلَةِ وَارْفَعْ حاجَتَکَ فی رُقْعَةٍ فَاِنّی آتٍ فیها ما سارَّکَ اِنْشاءاللّه‏ِ؛ ای برادر انصاری، خواسته‏ات را به صورت شفاهی مطرح نکن. خواسته خود را در کاغذی بنویس تا انشاءاللّه‏ من با انجام دادن آن، موجبات خوشحالی تو را فراهم آورم.»

او نیز در نامه‏ای چنین نوشت:

«یااباعبداللّه‏، من به فلانی پانصد دینار بدهکارم و او مرا تحت فشار قرار داده، با او صحبت کن تا به من مهلت دهد.»

امام نامه‏اش را مطالعه کرده و سپس به درون منزل رفت و کیسه‏ای حاوی هزار دینار آورد و به مرد انصاری داد و به او فرمود:

«پانصد دینار آن را به طلبکار خود پرداخت کن و بابقیّه این پول به زندگی‏ات سامان ده.»

و در ادامه افزود:

«وَلاترْفَعْ حاجَتَکَ اِلاّ الی اَحَدِ ثَلاثةٍ: الی ذی دینٍ، اَوْ مُرُوَّةٍ، اَوْ حَسَبٍ، فَاَمّا ذُوالدّینِ فَیَصُونُ دینَهُ وَاَمّا ذوُالْمُرُوَّةِ فَاِنَّهُ یَسْتَحْیی لِمُروَّتِهِ وَاَمّا ذوالْحَسَبِ فَیَعْلَمُ اَنَّکَ لَمْ تُکْرِمْ وَجْهَکَ اَنْ تَبْذُلَهُ لَهُ فی حاجَتِکَ فَهُوَ یَصُونُ وَجْهَکَ اَنْ یَرُدَّکَ بِغَیْرِ قَضاءِ حاجَتِکَ5؛ [ای برادر، اگر روزی گرفتار شدی] مشکل خود را به جز برای سه کس اظهار نکن:

1. افراد دیندار؛ 2. جوانمرد؛ 3. انسانهایی که شرافت خانوادگی دارند.

دیندار برای حفظ دین خود [به تو یاری می‏رساند] و جوانمرد به سبب مردانگی خود حیا می‏کند [و به کارت رسیدگی می‏کند] و فرد اصیل و شریف نیز می‏داند که تو با رفتن نزد او از آبرویت مایه گذاشته‏ای و برای انجام دادن خواسته‏ات کوشیده، آبرو و شخصیت تو را حفظ می‏کند.»

2. روزی مردی بینوا که بر اثر فشار زندگی جانش به لب رسیده و دستش از همه جا کوتاه شده بود به امید رسیدن به نوایی به مدینه آمد. او در آنجا از کریم‏ترین و سخی‏ترین فرد سؤال کرد.

به او گفته شد: حسین بن علی علیه‏السلام شریف‏ترین و سخی‏ترین فرد مدینه است. مرد بینوا در جستجوی آن امام بزرگوار به مسجد آمد و حضرت را در حال نماز دید. او در همان جا با خواندن ابیاتی خواسته‏اش را مطرح نمود:

«لَمْ یَخِبْ الانَ مَنْ رَجاکَ وَ مَنْ حَرَّکَ مِنْ دوُنِ بابِکَ الْحَلَقَة»

«تا به حال ناامید و مأیوس نشده هر کسی که به تو امید بسته و درب خانه‏ات را کوبیده است.»

«اَنْتَ جَوادٌ وَاَنْتَ مُعْتَمَدٌ اَبُوکَ قَدْ کانَ قاتِلُ الْفَسَقَةِ»

«تو بخشنده‏ای و تو مورد اعتمادی و پدرت نابود کننده افراد فاسق و تبهکار بود.»

امام حسین علیه‏السلام بعد از شنیدن سخنان وی رو به قنبر کرد و فرمود:

«آیا از مال حجاز چیزی بجای مانده است؟» قنبر گفت: «بلی، چهار هزار دینار داریم.» امام فرمود: «قنبر! آنها را حاضر کن که این شخص در مصرف آنها از ما سزاوارتر و نیازمندتر است.»

سپس امام به منزل رفت و ردای خود را ـ که از برد یمانی بود ـ از تن در آورد و دینارها را در آن پیچید و از لای در به آن مرد نیازمند داد و اشعار او را نیز با ابیاتی چنین پاسخ فرمود:

«خُذْها فَانّی اِلَیْکَ مُعْتَذِرٌ وَاعْلَمْ بِاَنّی عَلَیْکَ ذُوشَفَقَةٍ»

«اینها را از من قبول کن، من از تو عذر می‏خواهم و بدان که من برای تو مهربان هستم.»

«لَوْ کانَ فی سَیْرِنَا الْغَداةُ عَصا اَمْسَتْ سَمانا عَلَیْکَ مُنْدَفِعَة» «اگر امروز قدرت و حکومتی داشتیم و دست ما بازتر بود، مطمئنا آسمان جود و رحمت ما بر تو ریزش می‏کرد.»

«لکِنَّ رَیْبَ الزَّمانِ ذُوغَیرٍ وَالْکَفُّ مِنّی قَلیلَةُ النَّفَقَةِ»

«ولی حوادث روزگار در حال دگرگونی و تغییر است و بخشش من اندک شده است.»

مرد نیازمند هدایای امام را از لای در گرفت و گریست. امام پرسید: «آیا عطای ما را کم شمردی؟» گفت: «نه، هرگز بلکه به این نکته می‏اندیشم که این دستان پرمهر و با سخاوت چگونه در زیر خاک پنهان خواهد شد6!!»

رفتار دل پذیر

خدمت گزاری به مردم در شیوه سخن امام حسین علیه السلام...

آثار خدمتگزاری:

حضرت حسین بن علی علیه السلام برای توسعه امر خدمت رسانی در جامعه، مردم را از آثار این امر مقدس آگاه کرده، می فرماید:

فمن تعجل لاخیه خیرا وجده اذا قدم علیه غدا ومن اراد الله تبارک وتعالی بالصنیعة الی اخیه کافاه بها فی وقت حاجته وصرف عنه من بلاء الدنیا ما هو اکثر منه ومن نفس کربة مؤمن فرج الله عنه کرب الدنیا والآخرة/ کشف الغمه، ج 2، ص 29 و 30

هر کس برای نیکی [و خدمت رسانی] به برادر خود بشتابد فردا نتیجه آن را خواهد دید و کسی که برای خدا به برادر دینی خود یاری نماید خداوند او را به هنگام نیازمندی یاری خواهد کرد و بیشتر از آن او را از بلاها و گرفتاریها دور خواهد ساخت و آن کسی که اندوه و غم را از دل مؤمنی بر طرف نماید، خداوند متعال غم و غصه های دنیا و آخرت [او] را برطرف خواهد نمود .

بعثت رسول مهربانی ...

بزرگ رهبر جهان اسلام حضرت خاتم الانبیاء صلی‏ الله ‏علیه‏ و ‏آله در پیامی جهانی به پیروان خود چنین رهنمود می‏دهد:

اَیُّما مُسْلِمٍ خَدَمَ قَوْما مِنَ الْمُسْلِمینَ اِلاّ اَعْطاهُ اللّه‏ُ مِثْلَ عَدَدِهِمْ خُدّاما فی الجنَّةِ؛1

هر مسلمانی که به گروهی از مسلمانان خدمت کند خداوند متعال به تعداد آنان، خدمتگزارانی را در بهشت به او عطا خواهد کرد.

1.اصول کافی، باب خدمت به مؤمن، ح 1

خدمت به خلق در سخن امیر...

قال الامام علی - علیه

السلام - : لاَ یستَقِیمُ قَضاءُ الحَوَائِجِ اِلاّ بِثَلاثٍ: بِاِستِصغارِها
لِتَعظُمَ، وَ بِاِستِکتامِهَا لِتَظهَرَ، وَ بِتَعجیلِهَا لِتَهنُؤَ.

«نهج البلاغه، حکمت 101»

امام علی - علیه السلام - فرمود:

برطرف کردن نیازهای مردم پایدار نیست مگر به سه چیز:

1- کوچک شمردن خدمت تا خدا آن را بزرگ نماید؛

2- پنهان داشتن آن تا خدا آن را آشکار کند؛

3- شتاب در برآوردن نیاز حاجتمند تا مسرت بخش باشد.

رسیدگی به محرومان جامعه...

یکی از حقوق اساسی مردم بر رهبران جوامع این است که به مشکلات طبقات پایین جامعه رسیدگی نموده، و آنان را از گرفتاری‌ها برهانند.امام علی(ع) در عهدنامه "مالک اشتر" به او فرمان می‌دهد:

«ای مالک،خدا را! خدا را! در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه که هیچ چاره ای ندارند، از زمین گیران، نیازمندان، گرفتاران و دردمندان».نامه53‌(عهدنامه مالک اشتر)

در این طبقه­ی محروم، گروهی خویشتن‌داری نموده و گروهی به گدایی و تکدی دست نیاز برمی‌دارند، پس برای خدا پاسدار حقی باشیم که خداوند برای این طبقه معین نموده است.